Naast de normaal vereiste trainersvaardigheden zijn er geen speciale vaardigheden of ervaringen vereist voor deze trainingsmodule.

Specifieke Trainingsdoelen

Na afloop van de training zijn de deelnemers in staat tot:

Het begrijpen van het concept MVO en haar vrijwillige karakter
De link onderkennen tussen duurzame ontwikkeling, bedrijfssucces en Maatschappelijke verantwoordelijkheid
Het in kaart brengen van de belanghebbenden
De redenen en motivatie om actief te zijn in MVO te kunnen inzien
Inzien dat werken op een maatschappelijk verantwoorde manier bedrijfsmatig voordelen en voorsprong oplevert
Belemmeringen herkennen in het betrokken zijn met maatschappelijk verantwoord werken
Herkennen van de stand van zaken met betrekking tot MVO en de te verwachte trends, zowel op nationaal als Europees niveau
Het belang inzien van het integreren van MVO thema’s in het beleid en uitvoering van het bedrijf
De hoofdvelden en onderwerpen van MVO herkennen
Het herkennen van de belangrijkste MVO onderwerpen voor het eigen bedrijf en mogelijkheden hun belanghebbenden te betrekken
Het selecteren van een van de vijf MVO velden waarin men geïnteresseerd is om zich verder in te willen verdiepen

Er zijn verschillende manieren om naar MVO te kijken.

In het project hebben we als definitie over MVO overgenomen zoals deze omschreven is in het Groenboek “Het stimuleren van een Europees model voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen” waarin MVO omschreven is als “een concept waarin bedrijven sociale en milieu vraagstukken integreert in hun dagelijks werk en in hun interactie met hun belanghebbenden op vrijwillige basis” (Europese Commissie, 2001).

Het is belangrijk het vrijwillige karakter van MVO hier wat nader toe te lichten. In feite betekent maatschappelijk verantwoord niet alleen het voldoen aan wettelijke verwachtingen maar ook verder dan dat en vraagt meer te investeren in de menskracht, het milieu en in relatie met de belanghebbenden.

Het is ook belangrijk om de Europese en internationale inhoud te verbeteren waarin dit concept vorm gekregen heeft. In feite besloot de Raad van Europa in Lissabon: “om de best groeiende en dynamische kennisgebaseerde economie te worden met meer en betere banen en betere sociale cohesie”(Lissabon Raad van Europa, Maart 2000) is de integratie van de Europese verwachtingen en doelen van de drie uitgangspunten van duurzame ontwikkeling: economische groei, sociale cohesie, en bescherming van het milieu.

Dit is in overeenstemming met de basisboodschap van het duurzame ontwikkelingsbeleid van Europa, overeengekomen in de Raad van Europa in Götenborg, juni 2001, waarin het lange termijn economische groei, sociale cohesie en milieubescherming samen gaan.

Het MVO concept is ook sterk verbonden met de “Triple Bottom Line” benadering, waarin het belangrijkste idee is dat wanneer organisaties duurzaam willen zijn het financieel veilig moet zijn, negatieve gevolgen voor het milieu moet minimaliseren en moet opereren conform de verwachtingen van de maatschappij. MVO kan ook begrepen worden als de bijdrage van het bedrijfsleven aan duurzame ontwikkeling.

In feite heeft dit nieuwe model de discussie over de rol van het bedrijfsleven in het bereiken van een duurzame ontwikkeling een wereldwijd belang gekregen.

MVO onderkent de rol van het bedrijfsleven in het realiseren van duurzame ontwikkeling en dat bedrijven hun activiteiten op zo’n manier kunnen uitvoeren dat economische groei en verbetering op de markt samen gaat met milieubescherming en het stimuleren van maatschappelijke verantwoordelijkheid.

Dit betekend dat de rol van een bedrijf, tegenwoordig, niet langer alleen een economisch doel op kort termijn maar economisch succes, duurzaamheid en maatschappelijke betrokkenheid op langer termijn, geïntegreerd in de bedrijfsvoering en het dagelijks werk nastreeft.

Ofschoon de eerste verantwoordelijkheid van een bedrijf winst maken is, kunnen bedrijven tegelijkertijd een bijdrage leveren aan maatschappelijke en milieu doelen, door maatschappelijk verantwoordelijkheid als een strategisch instrument in het core business beleid en bedrijfsvoering te integreren.

Vragen:

Dit zijn fundamentele vragen waar verschillende onderzoeken en publicaties een antwoord op trachten te geven en dat aandacht heeft en besproken wordt in deze module.

Hiervoor willen we graag uw aandacht vragen voor twee fundamentele onderzoeken:

Een onderzoek gericht op de visie van de consument – “” Het eerste Europees Onderzoek naar het gedrag van Consumenten met betrekking tot Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen” (uitgevoerd door MORI in opdracht van MVO Europa, November 2000) en beschikbaar op de CSR Europe website

Een ander onderzoek gericht op de visie vanuit MKB in relatie met de verantwoordelijkheid naar hun ‘externe’ belanghebbenden (maatschappelijke en natuurlijke omgeving en niet de interne belanghebbenden) – Verslag “Europese MKB en maatschappelijk en milieu verantwoordelijkheid” (Observatory of European SME’s, Europese Commissie, 2002) en beschikbaar op:

Dit verslag levert een alles omvattend inzicht in de betrokkenheid, houding, kosten/baten en barrières voor MKB in relatie met de verantwoordelijkheid tot de ’externe’ belanghebbenden in het algemeen, het leveren van uitgebreide kwalitatieve en kwantitatieve gegevens dat de presentatie en discussie van voorgaande vragen kan ondersteunen. Zie hiervoor hoofdstuk 3 met betrekking tot de vragen over “maatschappelijke verantwoordelijkheid van MKB ten aanzien van haar externe gemeenschap” en hoofdstuk 4 voor de vragen met betrekking tot  “milieuverantwoordelijkheid van MKB”. In de samenvatting vind je een overzicht van de onderzoeksresultaten.

De reden en motivatie om maatschappelijk verantwoordelijk te zijn, zijn in feite erg eenvoudig. Het is een groeiende vraag vanuit de omgeving waarin het bedrijf werkt.

Waar maatschappelijk verantwoord ondernemen een proces is waarbij bedrijven, die hun verhouding met alle belanghebbenden zo regelt dat deze echte invloed hebben op hun functioneren, het bedrijfsmatig werken aan MVO werkelijkheid wordt. Dus zou het als een investering gezien moeten worden, niet als een kostenpost, meer als kwaliteitsmanagement. Hierbij kunnen zij een integrale benadering, zowel financieel, commercieel als sociaal, dat leidt naar een lange termijn strategie dat risico’s minimaliseert.

In feite is er een wereld van nieuwe mogelijkheden in de verhouding tussen bedrijfsmatig succes, maatschappelijke verantwoordelijkheid en milieuvraagstukken, die MKB tot voordeel kan zijn. De bedrijfsvoorbeelden die voor alle trainingen ontwikkeld zijn, zijn voorbeelden die duidelijk maken dat er goede redenen en motivaties, bedrijfswinsten en voordelen te halen zijn in het werken op een MVO wijze. Natuurlijk zijn er ook problemen en hindernissen te overwinnen en nogmaals de bedrijfsvoorbeelden zijn hier een goed voorbeeld in.

Door maatschappelijk verantwoord ondernemen te integreren in hun bedrijfsstrategie, kunnen bedrijven signalen sturen naar alle belanghebbenden waarmee zij te maken hebben: medewerkers, aandeelhouders, investeerders, klanten, overheden, en NGO’s. op deze manier investeren bedrijven in hun toekomst en kunnen verwachten dat de vrijwillige betrokkenheid hiermee verkregen, bijdraagt aan het verbeteren van de winst.

Hierbij moeten we niet vergeten dat volgends de conclusies in het MORI onderzoek, klanten zich in hun koopgedrag laten beïnvloeden en betrokken is met een bedrijf die maatschappelijk verantwoord werkt en daardoor geen problemen hebben meer te betalen voor milieu vriendelijke en maatschappelijk verantwoorde producten.

Op dit punt van de discussie is het belangrijk de deelnemers het belang van hun belanghebbenden in kaart te brengen te laten inzien dat  samenwerking succesvol is voor iedereen. In feite, betrokkenheid van belanghebbenden is altijd cruciaal voor het voeren van een organisatie.[Traditionele vormen betrokkenheid, zoals lidmaatschappen, verkiezingen, dialoog en onderhandelen met medewerkers, zijn lang geïnstitutionaliseerd door politici, normen en reguleringen. Het is door deze benaderingen dat organisaties ze betrokken hebben als een bijdrage in het succes van de organisatie.

De organisatorische uitdagingen van vandaag en de behoefte om een duurzame ontwikkeling te bereiken maken het belangrijker om eerder genegeerde belanghebbenden evenals nieuwe belanghebbenden op nieuwe onderwerpen en op nieuwe manieren te betrekken. Dit gaat op voor commerciële ondernemingen die nieuwe markten ingaan of veranderende sociale verwachtingen onder ogen zien. Het is eveneens waar voor openbare instellingen, en samenleving en vakbonden die de nieuwe bevolking en benaderingen van diensten ontwikkelen.

Voorts de verplichtingen van duurzame ontwikkeling versterken de behoefte om belanghebbenden te betrekken om specifieke organisatorische doelstellingen te realiseren, evenals om bredere sociale, milieu en economische uitdagingen aan te gaan.

Andere belangrijke punten die in de “Introductie in MVO” aandacht vragen zijn de “CSR state of the art”en “expected CSR trends”, bedoeld om de deelnemers een algemeen beeld te geven over de stand van zaken hieromtrent (zowel op nationaal als Europees niveau) als ook de te verwachte trends.

Dus, naast de hierboven gegeven informatiebronnen willen we graag de verslagen “Corporate Social Responsibility: state of the Art, 2004” ontwikkeld in het raamwerk van het Leonardo da Vinci Pilot Project “CSR/SME – Promoting Social Responsibility in Small and Medium Size Enterprises” en beschikbaar in de 6 betrokken landen en dat relevante informatie bevat over de situatie in die landen op het terrein van MVO, redenen en motivatie, bedrijfsvoordelen en belemmeringen bij bedrijven betrokken in maatschappelijk verantwoorde activiteiten en ook te verwachte ontwikkelingen in MVO.

Hiervoor kunnen we u ook het verslag “Corporate Social Responsibility: State of the Art Report – Highlights Report 2004” aanbevelen, een uittreksel van bovengenoemd verslag waarin de belangrijkste gegevens met betrekking tot kansen en belemmeringen in de ontwikkeling naar maatschappelijk verantwoorde werkwijze in de partner landen worden toegelicht.

Als thema is MVO een integraal onderdeel geworden van een totaal beleid en in de dagelijkse uitvoering, managers en medewerkers worden verzocht besluiten te nemen gebaseerd op extra criteria boven die ze gewend zijn te gebruiken. Traditionele organisatie modellen in gedrag, strategisch management en zelfs bedrijfsethiek levert niet altijd voldoende informatie om bedrijven in deze nieuwe werkwijze te leiden.

Daarom is het zo fundamenteel om maatschappelijk verantwoord ondernemen te integreren in de opleiding van de managers en medewerkers en om te zorgen voor het ontwikkelen van vereiste vaardigheden bij managers en medewerkers voor de toekomst. Deze training levert een bijdrage aan deze vereisten.

In termen van een basis raamwerk zoals beschreven in het groenboek “Het Stimuleren van een Europees Raamwerk voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen” hebben we het raamwerk ontwikkeld door een expert groep van de Europese Commissie Directeur Generaal voor Ondernemingen in het meerjaren programma voor ondernemingen en ondernemers (“Verantwoord ondernemerschap – een verzameling van goede praktijkvoorbeelden van Midden en Klein Bedrijf in Europa”, Europese commissie, 2003) aangenomen dat er vier onderdelen in MVO (Ketenbenadering, Werkomgeving, Maatschappij en Milieu) in relatie staan met economie, maatschappelijke en milieu pijlers zijn waarop het concept van duurzame ontwikkeling is gebaseerd. De maatschappelijke pijler is verdeeld in interne (werkomgeving) en externe (gemeenschap) dimensies.

Naast deze 4 MVO velden, selecteerde de project partners een 5^de MVO veld – Bedrijfsethiek – aangenomen dat achter iedere activiteit in de vier voorgenoemde velden uitgevoerd door bedrijven, er een ethische houding van het bedrijf, haar managers, eigenaren en medewerkers moet zijn.

Bedrijfsethiek wordt in dit project gezien als de “verbindende link” dat alle stukjes bij elkaar brengt en ze coherent, congruent, blijvend, verantwoordelijk en effectief maakt.

Vandaar dat we in deze module zullen presenteren, in het kort, systematisch en holistisch, de 5 MVO velden en hun samenhang:

Om de 5 MVO velden en de plaats er van in de MVO problematiek te presenteren gebruiken we een “MVO kenniskaart”.

Bedrijfsethiek

Zoals hierboven genoemd, is bedrijfsethiek, in een MVO benadering, in gedachte bij iedere activiteit die ondernomen worden door eigenaren, managers en medewerkers van een bedrijf, vandaar dit op de eerste plaats komt in de structuur van de training modules. Zonder begrip en integreren van dit fundamentele begrip in het zaken doen, de activiteiten in een van de vier andere MVO velden kunnen niet blijvend en effectief zijn. Technisch gezien Bedrijfsethiek is het deel van ethiek dat ethische regels en principes in een commercieel verband toetst, dat verschillende problemen aanpakt die in een bedrijfssetting kunnen voorkomen met speciale verplichting naar mensen betrokken in het bedrijfsleven. Zij die geïnteresseerd zijn in bedrijfsethiek vragen zich af, Is deze richting ethisch juist of onjuist?”.  In relatie met MVO moet deze vraag overwogen worden (resp. bediscussieerd) door de betrokken belanghebbenden bij de besluitvorming en uitvoering van een bedrijf.

Werkomgeving

Consistent beleid t.a.v. de werkomgeving speelt gebruikelijk een belangrijke rol in het succes van een bedrijf of organisatie, daar het personeel zorgt voor de productie, zorgt voor de klanten en innovatieve ideeën. Zonder werkkrachten is een bedrijf slechts een idee. Om te zorgen voor een hoog uitvoeringsniveau moet het management aandacht besteden aan heel veel details in de arbeidssfeer. Het onderwerp is erg complex, omdat de relevante onderwerpen een uitgebreide range van gebieden beslaat, van HRM tot Gezondheid en Veiligheid op het werk en veranderingsbereidheid.

Milieu

De notitie over duurzame ontwikkeling, waar de EU zich volledig mee verbind (Duurzame ontwikkelingsbeleid voor Europa, Göteborg Raad van Europa, juni 2001) gaat over de balans tussen economische groei en social inclusion met de zorg voor een gezond milieu voor de toekomstige generaties. Afgelopen decennia is een merkbare verbetering in bewustzijn en algemene betrokkenheid bij het milieu ontstaan. Tegenwoordig is Milieubescherming meer dan een modeverschijnsel. Milieu is meer dan het produceren op een ‘groene’ manier of het behalen van een groene label. Het vraagt ook een speciale manier van denken en doen door het hele bedrijf (vanaf het moment van aanschaf van de ruwe materialen tot het moment de producten en diensten verkocht zijn, gebruikt en teruggeplaatst in de natuur). De belangrijkste vragen zijn: Waar denken we aan als we denken aan “Milieu”? Welke bedrijfsactiviteiten zouden het best kunnen bijdragen aan milieuverbetering? Waar hebben we aan te denken als we ons bedrijf op een milieuvriendelijke manier willen managen?

Ketenbenadering

Ketenbenadering is een van de belangrijkste velden van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (zelf indien niet als een van de bekendste en begrepen) het meest betrokken bij de core business van het bedrijf. De manier waarop bedrijven op de markt opereren is een cruciale indicator van hoe zij sociale, ethische en milieu aspecten hebben geïntegreerd in hun bedrijfsvoering en besluitvormingsproces. Het waarderen van de belangrijkste maatschappelijke en milieu aspecten in de verschillende fasen van productie/diensten cyclus (marktonderzoek, ontwerp, ontwikkeling, productie, distributie, gebruik en weggooien), het ontwikkelen van een lange termijn relatie met klanten, leveranciers en zaken partners, het ontwikkelen van een verantwoorde bedrijfsvoering en marketing principes (advertenties, prijsbeleid, verkoop, enz) en onderkennen zakelijke kansen in maatschappelijke en milieu verantwoorde producten/diensten, speciaal voor nieuwe markten (bijvoorbeeld: klantengroepen met speciale behoeften) kenmerken de betrokkenheid van het bedrijf bij MVO.

Maatschappij

Tegenwoordig kan geen bedrijf zich permitteren lokale maatschappelijke thema’s te ontlopen. Speciaal MKB die afhankelijk zijn van de lokale markt. De plaatselijke gemeenschap, waarin een MKN opereert, kan bestaan uit alle betrokkenen geïnteresseerd in de financiële resultaten als ook de sociale en milieu impact van het bedrijf. In die gevallen waar het bedrijf lokaal opereert, hun materiaal, belanghebbenden, klanten, leveranciers en autoriteiten als ook mogelijke actiegroepen kunnen in hun directe omgeving aanwezig zijn. MKB’s zijn direct afhankelijk van de huidige ontwikkeling van hun lokale omgeving, zoals de locale infrastructuur, bestedingspatroon van klanten, aantrekkelijkheid voor het wonen voor medewerkers en hun familie, enz. Een verantwoord bedrijf zijn betekent meer en meer een vraag van overleven, gecombineerd met de voordelen en kansen te danken aan strategische samenwerking tussen de gemeenschap en vierde sector. Naast algemene herkenbaarheid en respect voor maatschappelijk verantwoorde bedrijfsvoering, kunnen MKB’s en de gemeenschap beide profiteren van gezamenlijke vrijwilligersstrategie zoals een proactief MVO beleid direct betrokken op de omgeving van het bedrijf. Zulke activiteiten, gerealiseerd als team of individueel maken het voor de medewerkers mogelijk hun vaardigheden uit te breiden in een nieuwe omgeving. Voor die deelnemers die zich verder willen verdiepen hebben we een module ontwikkeld van ieder MVO veld waarin we het veld meer specifiek zullen presenteren.

De trainer kan de volgende soorten methodische materialen gebruiken:

Theoretische toelichting
Ontwikkelen en discussie van praktijkvoorbeelden (werkgroepjes)
Ontwikkeling en discussie van oefeningen verbonden met eigen ervaringen (individueel en in werkgroepjes)
Indien er een uitgebreid programma is, een mogelijkheid die de trainer gegeven is, is om een bedrijfsbezoek te organiseren naar een plaatselijke MKB met een goed voorbeeld

Voor het basis programma (4 uur) is het aan te bevelen de volgende activiteiten te gebruiken:

Presentatie en discussie van oefening 1.1.
Presentatie en discussie van oefening 1.2.
Presentatie en discussie van oefening 1.3.
Presentatie en discussie van bedrijfsvoorbeeld nr. 7
Transfer naar praktijk (Deelnemers kunnen de bewustzijnsvragenlijst beantwoorden en trachten MVO activiteiten in hun bedrijf te ondernemen)

Voor het verlengde programma (4-8 uur) wordt het basis programma + een of meer van de volgende activiteiten te organiseren:

Voorbereiding van een vragenlijst voor een bedrijfsbezoek aan een plaatselijke MKB met goede ervaring in MVO
Bedrijfsbezoek aan een plaatselijke MKB met goede ervaring in MVO
Presentatie en discussie van oefening 1.4.

Schoolbord / whiteboard
Flip-over
Beamer
Computer
CSR kenniskaart
Oefeningen 1.1., 1.2.  en 1.3.
Praktijkvoorbeeld nr. 7
Sensibiliseringsvragenlijst - Europese Commissie – D.G. ondernemingen, 2004
Handboek “hoe organiseer ik een bedrijfsbezoek naar een maatschappelijk verantwoord bedrijf”, ontwikkeld in het kader van het Leonardo da Vinci Pilot Project “CSR/SME – promoting social responsibility in small and medium size enterprises” (verlengd programma)
Feedback vragenlijst voor de deelnemers

Nadere materialen uit te delen aan de deelnemers

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen: stand van zaken, 2004 (ontwikkeld in het kader van het Leonardo da Vinci Pilot Project “CSR/SME – promoting social responsibility in small and medium size enterprises” en beschikbaar in de 6 betrokken landen: Oostenrijk, Estland, Hongarije, Italië, Portugal en Nederland)
MVO Glossary, 2005 (ontwikkeld in het kader van het Leonardo da Vinci Pilot Project “CSR/SME – promoting social responsibility in small and medium size enterprises”), onderwerpen: alle onderwerpen 
Sensibiliseringsvragenlijst - Europese Commissie – D.G. ondernemingen, 2004 (ontwikkeld in het kader van de “Pan-Europese bewustwording campagne in MVO”)

Als je een programma “Introductie in MVO” voorbereid die langer duurt dan 4 uur geven we je de suggestie aan het standaard programma een of meer van onderstaande extra activiteiten toe te voegen: