Specifieke vaardigheden voor deze module:

Op details gericht profiel
In staat morele conflicten te presenteren op een duidelijke en scherpe wijze
Basiskennis hebben van de meest belangrijke ethische theorieën
In staat een virtueel scenario voor een training te ontwikkelen en rollenspelen voor ethische dilemma’s

Specifieke Trainingsdoelen

Na afloop van de training zijn de deelnemers in staat tot:

Beter begrip waarop de waarden van hun activiteiten en de verwachtingen van hun belanghebbenden gebaseerd zijn
Rekening kunnen houden met hun belangrijkste warden bij het opstellen van beleidsprioriteiten
Een missieverklaring voor hun eigen organisatie ontwikkelen rekening houdend met waarden en verantwoordelijkheden.

De theoretische Inhoud in de module “Bedrijfsethiek” moet geïntroduceerd en besproken worden in relatie met Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) in totaal.MVO kan beschreven worden als “een vrijwillige integratie van sociale en milieu vraagstukken in het dagelijkse werk van de onderneming en in interactie met hun belanghebbenden” (Europese Commissie, 2001). Met gebruik van de methode “MVO kenniskaart” is dit hoofdstuk gebaseerd op de volgende overwegingen:

Bedrijfsethiek is een morele kwestie. Het verschijnt in concrete situaties waarin de eigenaren van het bedrijf, de managers of medewerkers dubieuze beslissingen hebben te doen. Deze kunnen betrokken zijn op bedrijfsbesluiten die kunnen botsen met ethisch gedrag of met persoonlijke waarden en normen van de mensen.

Voorbeelden hier van zijn:

Boekhouding en financiële normen
De wet respecteren
Instellen en naleven van bedrijfsregels en procedures
Fusies en wervingen
Nafluiten
Omkoping
De rechten van intellectueel eigendom
Oneerlijke concurrentie
Inkrimpen / outplacement
Verspreiding
Milieu risico’s nemen
Rechten van de medewerkers
Veiligheid en gezondheid op het werk
Enz.

De lijst van voorbeelden is bijna eindeloos omdat alles wat met het leven te maken heeft (en bedrijfsvoering) op een ethische wijze of onethische wijze gedaan kan worden.

Bedrijfsethiek is het gebied van ethiek dat toetst ethische regels en principes in een commerciële context, die te maken hebben met de verschillende problemen die kunnen ontstaan in een bedrijfssituatie en speciale verantwoordelijkheden en plichten van mensen betrokken in de handel. Degene die geïnteresseerd zijn in bedrijfsethiek vragen zich af: “Is dit ethisch juist of fout?” In relatie met MVO, moet deze vraag in overweging genomen worden, in overleg met belanghebbenden betrokken bij de besluitvorming en uitvoering van een bedrijf.

Bedrijfsethiek is een vorm van geldende ethiek en normen, waarbij speciale ethische standaarden zijn benoemd en daarna aangenomen. Oordelen over wat is goed of niet goed zijn speciaal gemaakt, dat wil zeggen, het maakt duidelijk wat geacht wordt wat gedaan zou moeten worden en wat niet. Bedrijfsethiek is gebruikelijk minder betrokken bij de ethische stichtingen (metaethics), of met het beoordelen van de meest basale ethische principes, en meer betrokken met praktische problemen en toepassingen, en enkele speciale verplichtingen die betrekking hebben op bedrijfsrelaties (belanghebbenden in MVO termen).

Er zijn twee belangrijke ethische punten.
Er zijn twee belangrijke ethische vormen, ethiek van deontologie (Imanuel Kant) en utilitarisme (John Stuart Mill).

Deontologische Ethiek (de leer van het goede werken) is gebaseerd op normatieve principes, wat inhoudt dat morele waarden onlosmakelijk deel uitmaken van (morele) handelingen. Deonthologische ethiek rechtvaardigt bijvoorbeeld nooit en te nimmer een leugen – zelfs geen leugen om bestwil – onafhankelijk welke morele motivatie dan ook ten grondslag ligt aan de leugen (zoals een leugen vertellen om een onschuldig iemand te redden van een totalitair regime). Kortom, er zijn geen intrinsiek morele waarden, waarden zijn per definitie goed.

Utilitarisme (het nut als belangrijkste doel) is een manier van ethische reflectie, die uitgaat van de gevolgen van iemands handelen. De hamvraag is of het handelen van een persoon, MKB of organisatie een even goede uitkomst heeft voor henzelf, als voor alle andere betrokkenen. Als de ‘goede’ consequenties opwegen tegen de ‘slechte’, dan is een handeling ethisch verantwoord volgens het utilitarisme. Kortom, als het doel goed is, zijn de middelen geheiligd.

Normen en waarden

Waarden omvat alles wat beschouwd wordt als waardevol, betekenisvol of wenselijk door een groep (bijvoorbeeld het MKB zelf, een groep belanghebbenden ervan, of de hele gemeenschap). Voorbeelden van waarden zijn vrede, vrijheid, vooruitgang, mensenrechten, bezit, solidariteit, opleiding, eerlijk delen, etc. Normen zijn verwachtingen gebaseerd op waarden. Normen dienen als maatstaf voor een persoon zelf en voor de samenleving. Voorbeelden van normen zijn “Gij zult niet doden” – behorend bij de waarde van het recht op leven, of “dit bedrijf is dicht op zondag”.

Waarden en bedrijfsvisie en -missie

Samenwerkende bedrijven, instituten en/ of organisaties, hebben meestal een geschreven verklaring over hun visie en missie, die de alle handelingen van de organisatie onderschrijft. Het doorlopende MVO-debat stimuleert bedrijven om hun missie op deze manier op te zetten. Andere waarden kunnen uitgedrukt worden als standpunten en reclame voor producten en dienstverleningen, waardoor deze vallen onder marketing ethiek.

Macht en verantwoordelijkheid

Macht en verantwoordelijkheid zijn twee zijden van de medaille. Wie geen macht heeft, heeft ook niet de mogelijkheid om de verantwoordelijkheid op zich te nemen. Als iemands handelen gebaseerd is op macht zonder verantwoordelijkheid, dan is dat machtsmisbruik. Binnen bedrijven en andere organisaties ligt de macht bij de ondernemers, eigenaars en managers. In deze context zou een leidinggevende moeten reflecteren op zijn eigen ethiek ten opzichte van de werknemers waar hij macht over uitoefent: management ethiek.

Bestuurlijke openheid

Zoals bestuurlijke openheid het vertrouwen van de investeerders bevordert, zo kunnen deze principes van transparantie ook ingezet worden voor het MKB. Richtlijnen voor bestuurlijke openheid zijn inmiddels in bijna elk EU-land geformuleerd als vrijwillige, zelfregulerende initiatieven, gebaseerd op gedragscodes, inclusief transparantie over de kwaliteit van de samenwerking tussen bestuur, management en belanghebbenden. Bestuurlijke openheid probeert een vaststelling van waarden voor een lange termijn te omvatten. Naast transparantie, is verantwoordelijkheid nemen het andere belangrijke onderdeel van deze discussie.

Conflicterende waarden
Omdat MVO verschillende belangen (gebaseerd op uiteenlopende waarden) probeert te combineren, zijn conflicterende waarden alledaagse praktijk. Als het neerkomt op conflicterende waarden in plaats van op conflicterende belangen, kun je praten over een ethisch dilemma.

De trainer zal de volgende pedagogische methodes gebruiken:

Theoretische uiteenzetting 
Werken aan en bespreking van de oefeningen (individueel en in werkgroepen)
Werken aan en bespreking van de ethische dilemma’s (werkgroepen)
Intersectoraal leren stimuleren door managers uit het bedrijfsleven, overheid en non profit sector bijeen te brengen

Voor het standaard programma (4 uur) wordt aanbevolen de volgende trainingsactiviteiten te gebruiken:

Presentatie en discussie oefening 2.1.
Presentatie en discussie van twee ethische dilemma’s, twee uit 1 tot 7 (de trainer moet die ethische dilemma’s kiezen die best passen bij de deelnemers)
Presentatie en discussie oefening 2.2.

Voor het uitgebreide programma (4 – 8 uur) wordt het standaard programma aanbevolen + een of meer van de volgende activiteiten:

Presentatie en discussie van ethische dilemma’s, twee uit 1 tot 7 (de trainer moet die ethische dilemma’s kiezen die best passen bij de deelnemers maar die niet gebruikt zijn in het standaard programma)
Ontwikkelen en discussiëren van de ethische codes naar ieder deelnemende organisatie. (de trainer dan de pedagogische suggesties van praktijkvoorbeeld nr. 1 kunnen gebruiken)

Flip-over borden
Beamer
computer
Oefening 2.1. en 2.2.
Ethische dilemma’s 1 t/m 7
Praktijkvoorbeeld 1, (uitgebreid programma)
Feedback vragenlijst voor de deelnemers

Nadere materialen uit te delen aan de deelnemers

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen: stand van zaken, 2004 (ontwikkeld in het kader van het Leonardo da Vinci Pilot Project “CSR/SME – promoting social responsibility in small and medium size enterprises” en beschikbaar in de 6 betrokken landen: Oostenrijk, Estland, Hongarije, Italië, Portugal en Nederland)
MVO Glossary, 2005 (ontwikkeld in het kader van het Leonardo da Vinci Pilot Project “CSR/SME – promoting social responsibility in small and medium size enterprises”), onderwerpen: bedrijfsethiek

Als u de training wilt uitbreiden naar meer dan 4 uur, stellen wij voor één of meer van de volgende extra activiteiten toe te voegen aan het tijdsschema: